Ludvík Vaculík

Foto_Ludvik_Vaculik

De Tsjechische schrijver Ludvík Vaculík (1926) leefde tijdens een turbulente tijd in het toenmalige Tsjecho-Slowakije, namelijk de periode van de Praagse Lente, waarin het de goede kant op leek te gaan met het land, en de daaropvolgende periode van restricties op media, reizen en censuur onder invloed van de Sovjet-Unie. Vaculík was zelf lid van de CPTsj (de Tsjecho-Slowaakse Communistische Partij) maar hield toch een toespraak waarin hij de leidende rol van de partij, hun beperkende culturele beleid en hun falen om sociale gebreken recht te zetten bekritiseerde. Zelf was hij progressief en vond hij dat Tsjecho-Slowakije niet in de voetsporen van de Sovjet-Unie mocht treden. Het land moest een eigen pad naar socialistische volwassenheid vinden door erkenning van individuele vrijheid en politieke en economische hervormingen. Hierover schreef Vaculík zijn Manifest van 2000 woorden waarin hij zijn twijfels uitte over de capaciteit van de CPTsj om deze idealen te verwezenlijken. Twee maanden later werd de discussie abrupt afgebroken door de inval van Sovjettroepen. De Sovjet-Unie duldde geen 'derde weg'. Na de herinvoering van de censuur en het verwijderen van aanhangers van de Praagse Lente uit de CPTsj en Schrijversbond ging ook Vaculík ondergronds verder. Hij was actief bezig met het verzamelen en verspreiden van zowel manuscripten van collega-dissidenten als van eigen werk, zoals Cavia's op proef. De illegale 'fondslijst' die zo ontstond werd ook wel Edice petlice (Grendeleditie of Padlock Edition) genoemd. Vaculíks centrale rol in de dissidente wereld werd in 1977 overgenomen door de schrijver en latere president Václav Havel toen deze het manifest Charta 77 wereldkundig maakte. Dat manifest speelde handig in op de net gesloten Helsinki-akkoorden over de mensen- en burgerrechten. Ondanks de Europese steun aan Charta werden de ondertekenaars hard aangepakt. Er volgden op grote schaal huiszoekingen, arrestaties en gevangenisstraffen. De romans die Vaculík schreef werden pas beschikbaar na een verbod van eenentwintig jaar. Ze zitten vol symboliek en ambiguïteit, humor en surrealistische situaties. Vaculík daagt de lezer uit in de tekst om de betekenissen achter de symboliek te vinden.